به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دولت به نقل از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، وضعیت نامناسب آب و هوا، بارندگی های گسترده، طغیان رودخانه ها، جاری شدن سیل، رانش زمین و تخریب راههای ارتباطی و مواصلاتی در بخش های وسیعی  ازکشور به ویژه در مناطق شمالی، غربی، جنوبی و در استان هایی همچون گلستان، مازندران، لرستان، کرمانشاه، ایلام، خراسان شمالی، خوزستان، سیستان و بلوچستان طی چهار هفته گذشته مشکلات و خسارت هایی را در سه حوزه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به بار آورده است.

علی‌رغم اقدامات پیشگیرانه در آثار قابل دسترسی و شدت سیلاب در استانهای شمال، غرب و جنوب کشور نخستین بازرسی ها و اعلام گزارش های اولیه خسارات وارده با فرونشست حجم سیلاب ها و امکان حضور کارشناسان از 5 فروردین ماه فراهم شد.

طبق بررسی های اولیه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تعدادی از آثار تاریخی 24 استان کشور، کارگاهها و ابزار صنایع دستی 11 استان و زیر ساخت ها و راههای مواصلاتی 13 استان در اثر بارش باران و سیلاب دچار آسیب و بنا بر بررسی ها و پایش‌های  اولیه انجام‌شده میزان خسارات اولیه در سه حوزه یاد شده 727 میلیارد تومان اعلام شده است  و برآورد رقم دقیق خسارت در استان های مختلف ادامه دارد.

 بر این اساس در حوزه میراث فرهنگی به 800 اثر تاریخی حدود 385 میلیارد تومان، در حوزه صنایع‌دستی و کارگاه‌هایی که بیشتر در روستاها فعالیت داشتند بالغ بر166 میلیارد تومان و در بخش گردشگری و زیرساخت‌های این حوزه حدود 177 میلیارد تومان خسارت وارد شده است.

پایش ها و بررسی های میدانی صورت گرفته به گفته معاون میراث فرهنگی کشور حاکی از آن است که بیشترین خسارت‌ها در استان‌های لرستان حدود 50 میلیارد تومان، خوزستان حدود 45 میلیارد تومان و گلستان حدود 40 میلیارد تومان بوده است.

هرچند خسارت وارده به 800 بنای تاریخی و بخشی از حافظه ملی کشور خسارتی جبران ناپذیر است اما اظهارات معاونان، مدیران کل استانهای درگیر سیلاب و بارش های شدید و فرمانده یگان حفاظت مبنی بر اقدامات پیشگیرانه صورت گرفته در حفاظت از این هویت های تاریخی گویای آن است که اقدامات و فعالیت های صورت گرفته در پیش از وقوع باران های سیل آسا و در حین سیل در جلوگیری از تخریب بیشتر بناها. محوطه ها و  موزه ها  موثر بوده است.

 لایروبی و کاوش کانال‌های دفع سیلاب توسط بنیاد پارسه و پاسارگاد و با تلاش باستان شناسان  طی سال های 81 تا 93 در تخت جمشید در مسیری 1200 متری،  موجب شد تا سیلاب در تخت جمشید  به طور کامل تخلیه و به بیرون هدایت شود. هرچند سیلاب و بارندگی‌های شدید در نقش رستم موجب شد  تا ترک خوردگی موجود درآرامگاه‌های نقش رستم افزایش یابد.

اقدامات پیشگیرانه از گلستان تا خوزستان

محمد حسین ارسطوزاده مدیر پایگاه جهانی سازه های آبی شوشتر مرمت ها و استحکام بخشی های صورت گرفته در قالب پایگاه جهانی سازه های آبی شوشتردر سال های گذشته، حضور نیروهای مجرب در زمینه مدیریت و کنترل و اشراف استادکاران  مستقر در این پایگاه  در خصوص لایروبی دریچه ها و برطرف کردن انسداد های مجاری آب، کنترل دریچه ها و پایش شبانه روزی  دبی آب از طریق ارتباط مستقیم برقرار شده با سازمان آب استان خوزستان  و دریافت آمار روزانه و اطلاعات لازم و تمهیدات مورد نیاز به منظور پیشگیری از وارد آمدن آسیب به سازه های آبی شوشتر را از جمله دلایلی عنوان کرده است تا حجم بالای آب خروجی از دالان های سازه های آبی شوشتر به بیرون هدایت شود.

مدیرکل میراث فرهنگی استان گلستان نیز آماده باش پرسنل اداره کل، ادارات شهرستانی و یگان حفاظت و پایش لحظه ای برای جلوگیری از آسیب های احتمالی، حضور در اکیپ های پشتیبانی، کمک رسانی و مشارکت در عملیات امدادی، هماهنگی با فرمانداران، پیمانکاران پروژه های تاریخی و شهرداران  را از جمله عواملی دانست  که در سیل و آبگرفتگی اخیر، بناهای تاریخی همچون پل آق قلا، میراث جهانی گنبد قابوس، بافت تاریخی و موزه گمیشان، بافت تاریخی استرآباد (گرگان) و موزه ها از گزند آسیب های مهیب سیل در امان بماند.

فعالیت موثر یگان حفاظت میراث فرهنگی

یگان حفاظت میراث فرهنگی از جمله مهمترین یاری رسانان در رویداد سیلاب اخیر بود که به  منظور اجرای اقدامات تامینی و حفاظتی مناسب برای پیشگیری از تحمیل خسارت به آثار تاریخی – فرهنگی و اعلام آماده باش کامل نیروهای یگان حفاظت در شرایط بحران، با تهیه دستورالعمل طرح مقابله با بلایای طبیعی و ابلاغ آن به فرماندهان و مسئولین پایگاههای سراسر کشور از طریق بهره گیری مناسب و حداکثری از تجهیزات، منابع و ظرفیت های موجود در تشدید حفاظت و صیانت ازاماکن تاریخی اقدام کرد.

سردار امیر رحمت الهی فرمانده یگان حفاظت تشکیل ستاد متمرکز بحران با آماده باش کامل نیروها و اجرای طرح احضار کارکنان، نسبت به توزیع غذای گرم به سیل زدگان، بلوک بندی مبادی ورود و خروجی، نظارت بر عملیات حفر کانال آب جهت هدایت سیلاب، ایمن سازی مخازن موزه ها، برف روبی و تخلیه آبهای انباشته، سرکشی مداوم سدهای فلزی و آب بندها در مجاورت اماکن تاریخی و بازدید مستمر از بناهای در معرض خطر با هماهنگی عوامل انتظامی  و تعامل با ایستگاه آتش نشانی و واحدهای امدادرسان به منظور کاهش حوادث احتمالی مرتبط با موزه ها و بناهای تاریخی تا پایداری شرایط جوی  را از اهم اقدامات این یگان برشمرد.

صیانت از قلعه فلک الافلاک

قلعه فلک الافلاک از جمله آثار تاریخی استان لرستان است که در جریان بارندگی های شدید اخیر بخشی از ضلع غربی تپه‌ای که قلعه بر روی آن بنا شده تخریب شده است. نجات بخشی این قلعه علیرغم شدت بارندگیها از همان روزهای نخست در دستور کار اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان قرار گرفت و برای جلوگیری از آسیب  بیشتر به قلعه پوشش هایی در نقاط مختلف آن اجرا شد.

 آواربرداری قسمت هایی از قلعه و مهار طغیان چشمه های جاری در زیر تپه از دیگر تمهیدات در حین بارندگی بر روی این اثر تاریخی به شمار می رود. تشکیل شورای راهبردی قلعه «فلک الافلاک» برای مرمت اضطراری آن با توجه به تخریب بخشی از تپه قلعه  از دیگر اقدامات در دست اجرا برای نجات بخشی این تپه تاریخی و نگین شهر خرم آباد است.

با وجود گستره شدید بارشی در حدود 25 استان کشورو تشکیل سیلاب ها ادارات کل استانی با همراهی نیروهای یگان حفاظت با اقدامات مختلفی همچون ایجاد سیل بند و عدم نفوذ سیلاب به موزه ها، هدایت روان آبهای منتهی به آثار تاریخی با ایجاد کانال، پاکسازی و آوار برداری در بناهای موجود در روستاهای تاریخی همچون یوش، برگزاری جلسات اضطراری با اداره های  کل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای در هم اندیشی برای ساخت پل های موقت در جوار پل های تاریخی  مانند پل گاومیشان ایلام که دچار آسیب شده اند، بازدیدهای نظارتی و احصا موارد در خطر و اولویت دار توسط کارشناسان زیربط، بارگذاری کیسه‌های شنی در اطراف بناهای تاریخی به صورت حصار،  لایروبی بناهای تاریخی گام های موثری در کاهش آسیب های وارده به آثار تاریخی داشتند.

پاک سازی رودخانه فصلی روستای کارشک در خراسان جنوبی از درختان گز و درختچه جهت عدم خسارت به پل و حمام تاریخی روستا، آماده سازی کیسه های شن و خاک در ورودی موزه ها، نصب روکش پلاستیک در پشت بام خانه های خشتی و گلی، پوشش دریچه های دفع رطوبت مسجد جامع روستا از دیگر اقدامات پیشگیرانه با همراهی نیروی های یگان حفاظت جهت مقابله با هر گونه خطر احتمالی در مسیرهای منتهی به آثار تاریخی است.

حضور و بازدید  «جودانی جیگلی» کارشناس اعزامی از یونسکو با همراهی معاون میراث فرهنگی کشو، مدیرکل امور پایگاهها و مسئولان استانی به منظور بررسی مشکلات آثار تاریخی ثبت شده در فهرست میراث جهانی  استان خوزستان شامل سازه های آبی شوشتر، چغازنبیل، پل تاریخی و محله لوریان واقع در بافت تاریخی دزفول این شهرستان با هدف بررسی وضعیت پایداری و عوامل فرسایشی‎ آسیب‎رسان از دیگر تمهیدات نجات بخشی آثار است .

همچنین قرار است پس از مراجعت کارشناس یونسکو و مشورت با تیم کارشناسی سازمان میراث فرهنگی و دیگر کارشناسان یونسکو، گزارش و گزینه‎های پیشنهادی ظرف یک ماه آینده  به عنوان  پایه و اساس برنامه‎های اجرایی برای حفاظت آثار تدوین و مطرح شود.